Cele szczegółowe: po zakończeniu lekcji uczeń powinien: - znać historię swojej rodzinnej miejscowości - znać podstawowe informacje na temat dziejów Rybotycz i Kalwarii Pacławskiej jako miast - potrafić wskazać podstawowe różnice między miastem a wsią jeżeli chodzi o ich status prawny w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, pełnione funkcje, zajęcia mieszkańców, układ urbanistyczny - wiedzieć kto w Rzeczypospolitej mógł występować jako właściciel miast i gruntów – dobra królewskie. Duchowieństwa prywatne szlachty - wykorzystując mapy historyczne wskazać położenie miejscowości, określić ich wzajemną lokalizację posługując się głównymi i pośrednimi kierunkami świata, określić gęstość zabudowy a co za tym idzie wielkość miejscowości - znać pojęcie „ulicówka” - posługiwać się różnymi źródłami informacji (encyklopedie, słowniki, mapy historyczne i fizyczne, tabele i wykresy) - formułować samodzielnie wnioski
Metody pracy: - rozmowa nauczająca - praca z tekstem - praca z mapą - „kula śniegowa” - burz mózgów
Formy pracy z uczniami: - praca indywidualna - praca w grupie
Środki dydaktyczne: - Kryciński, Pogórze Przemyskie - Budzyński, Ludność pogranicza polsko - ruskiego - Motylewicz, Miasta Ziemi Przemyskiej - Gmina Frerdropol, praca zbiorowa - Barcik, Kalwaria Pacławska - Kopie map z początku XX wieku Czas: 45 minut – jedna jednostka lekcyjna
Tok lekcji:
1. Przypomnienie w formie pogadanki wiadomości z poprzednich lekcji. Uczniowie kierowani przez nauczyciela omawiają krótko zagadnienia związanych z gospodarką polską w XVI i XVII wieku – Struktura właścicieli majątków ziemskich i miast w Rzeczypospolitej w XVII w – dobra królewskie, duchowieństwa, szlachty; pozbawienie prawa do posiadania ziemi mieszczan i chłopów, – szczególne znaczenie rolnictwa opartego na folwarku pańszczyźnianym, – podporządkowanie interesów mieszczan szlachcie (przywilej piotrkowski z 1496 roku dający szlachcie szczególnie uprzywilejowaną pozycję w gospodarce w stosunku do mieszczan), – władza dominialna szlachty nad chłopami i mieszczanami zamieszkującymi ich dobra, – wewnętrzne rozwarstwienie mieszczan (patrycjat, pospólstwo, plebs)
2. Uczniowie w formie krótkich referatów (2 – 3 minutowych) prezentują wcześniej przygotowane informacje dotyczące dziejów miejscowości z których pochodzą (Huwnik, Makowej, Rybotycz, Kalwarii Pacławskiej, Nowosiółek Dyd. i Fredropola) uwzględniając szczególnie czas powstanie, kto był właścicielem, strukturę narodowościową ludności, zabytki z omawianego okresu. Do opracowania referatów uczniowie powinni byli wykorzystać wcześniej wskazane przez nauczyciela pozycje książkowe jak: Kryciński, Pogórze Przemyskie, Motylewicz, Miasta Ziemi Przemyskiej, Barcik, Kalwaria Pacławska i inne. 3. Na podstawie książki Miasta Ziemi Przemyskiej uczniowie na polecenie nauczyciela pracując w grupach starają się ustalić czym zajmowała się ludność Przemyśla, Rybotycz, Fredropola i Kalwarii Pacławskiej w XVI i XVII wieku a czym pozostałych omawianych miejscowości posiadających status wsi. Powinni oni dostrzec, że jedynie mieszkańcy Rybotycz i Przemyśla zajmowali się rzemiosłem (podkreślenie szczególnego znaczenie szewstwa w Rybotyczach, które były ponadlokalnym ośrodkiem produkcji w tej dziedzinie) i handlem, czyli zajęciami uważanymi za typowo miejskie. Uczniowie kierowani w miarę potrzeby przez nauczyciela powinni zauważyć również całkowicie odmienny charakter zajęć mieszkańców Fredropola i Kalwarii, których podstawą utrzymania tak jak w wypadku Huwnik czy Nowosiólek było rolnictwo, a miejscowości te mimo posiadania praw miejskich nigdy faktycznie roli miast nie pełniły. 4. Uczniowie w grupach analizują mapy z początku XX wieku uwzględniające gęstość zabudowy omawianych miejscowości, wskazują na nich poszczególne miejscowości i określają ich położenie w stosunku do Huwnik. W wyniku analizy map powinni wskazać miejscowości, które w ciągu ostatnich 100 lat rozwinęły się, oraz te (Kopyśno, Gruszowa, Koniusza, Grąziowa, Arłamów) które znacznie się wyludniły lub przestały istnieć. 5. Uczniowie w grupach szkicują plany swoich rodzinnych miejscowości (przy wykonywaniu pracy mogą się posiłkować planami umieszczonymi w książce Pogórze Przemyskie). Plany powinny uwzględniać główne szlaki komunikacyjne (drogi, ulice), umiejscowienie zabudowy, pola uprawne. Po wykonaniu pracy uczniowie porównują swoje szkice, kierowani w miarę potrzeb przez nauczyciela powinni dostrzec odmienny charakter układu urbanistycznego Rybotycz w porównaniu do pozostałych miejscowości. 6. Nauczyciel w formie krótkiego (1 – 2 minutowego mini wykładu) wprowadza pojęcie ulicówki jako wsi charakterystycznej dla tej części Polski, oraz wyjaśnia co to była okolnica. 7. Wspólna próba ustalenia w formie burzy mózgów, dlaczego mimo posiadania lokacji miejskich Kalwaria i Fredropol miastami się nie stały. 8. Omówienie przyczyn utraty praw miejskich przez Rybotycze. 9. Podsumowanie lekcji – ewaluacja. Uczniowie metodą „kuli śniegowej” (najpierw samodzielnie, następnie pracując w parach, zespołach 4 i 6 osobowych) starają się podać definicję czym jest miasto i wieś, uwzględniając w nich wszystkie uzyskane na lekcji informacji. Po prezentacji wyników pracy uczniowie porównują jej wyniki z definicjami zawartymi w słownikach i encyklopedii.
|